De groothandel in kruidenierswaren van onze familie in Hechtel was van grote invloed voor de plaatselijke bevolking. De stroomvoorziening van de fabriek verzorgde bijvoorbeeld het hele dorp, terwijl de inwoners ruimhartig konden rekenen op de sociale voorzieningen van het bedrijf.
|
Het boek Hechtel Toen van Alfons Janssens uit 1987 vormde de bron en onderlegger voor dit artikel. De foto's die betrekking hebben op de groothandel van Byvoet zijn in 2000 gescand en in dit artikel geplaatst. Later zijn alle overige gegevens en foto's toegevoegd, verkregen van geinteresseerde familieleden, personeel van de groothandel en eigen onderzoek. Het boek zoals hiernaast afgebeeld mist erg veel foto's. Het boek is echter helaas niet meer in de handel verkrijgbaar. Alfons Janssens schrijft in zijn voorwoord:
Mocht iemand ons kunnen helpen aan een ongeschonden exemplaar van dit boek, dan willen wij dit compleet publiceren op onze website, zodat de geschiedenis voor de toekomst bewaard zal blijven. Graag een e-mail aan info@bijvoet.org |
 |
De generaties van onze familie die een rol hebben gespeeld bij de groothandel in Hechtel zijn hieronder weergegeven. De desbetreffende familieleden waren betrokken bij meerdere familiebedrijven. Voorloper van de groothandel in Hechtel is met name het tabaksbedrijf in Eindhoven.
Hendrikus (Henry) Byvoet (1781-1833)
Hendrikus (Henry) Byvoet is in St. Hubertuslille (vlak bij Neerpelt) geboren en door hem werd in 1810 een tabakskerverij en -winkel gestart in Eindhoven.
De tabaksindustrie in Eindhoven bestond van oudsher vooral uit snuifbereiderijen die vooral de Zuidelijke Nederlanden als afzetgebied hadden. De Belgische opstand van 1830 benadeelde deze industrie. De opstand bracht ook troepenbewegingen met zich mee, en even dreigde in 1831 nog een inval in Eindhoven van Belgische troepen.
In 1811 trouwde Henry met met Johanna Mria (Marie) Habraken, geboren in Woensel. Haar vader was koopman en in 1788/1789 burgermeester van Eindhoven.
Het echtpaar Bijvoet-Habraken kreeg vier kinderen:
Uit de twee geboorteplaatsen van de kinderen, Eindhoven en Hechtel, blijkt al de nauwe band van de familie tussen deze twee plaatsen.
1833
In 1833 overleed Henry in Eindhoven en werd het bedrijf door zijn echtgenote Marie Habraken voortgezet onder de naam Firma Wed. H. Byvoet & Zn. Onder die naam werd het bedrijf op 10-5-1921 (?) bij de Kamer van Koophandel geregistreerd op het adres Demer 38 te Eindhoven.
In 1833 verhuist zijn zoon Antonius (Antoon) naar Hechtel. Hij was de grondlegger van de groothandel in Hechtel. Zie volgende paragraaf.
De tweede zoon van Hendrikus, ook Hendrikus genaamd, bleef ongetrouwd en was met zijn moeder werkzaam in de tabakskerverij in Eindhoven. Hij stierf in 1857 in Hechtel. Volgens de overlijdensakte (opgenomen in de stamboom) stierf hij in het huis van zijn broer Antoon in Hechtel, maar woonde toen 'rechterlijk' nog in Eindhoven.
1840
In 1840 woonde Johanna te Eindhoven met haar nog thuiswonende kinderen Hendrika, Hendrikus en Maria op de Demer nr. 31 in Eindhoven.
1860
Tussen 1860 en 1880 woonde Johanna daar samen met haar dochter Henrica (= Hendrika = Henriette) en schoonzoon Gerardus Johannes van Mierlo.
1867
Johanna Habraken overleed in 1867 te Eindhoven.
1886
Volgens de Meierijsche Courant van 21-4-1886 waren de sigaren van Lurmans en Co., in Eindhoven alleen verkrijgbaar bij Wed. H. Bijvoet en Zn.
1900 en 1907
In 1900 en in 1907 werd een hinderwetvergunning afgegeven voor een gasmotor in de tabakskerverij.
1918 tot 1924
Van 1918 tot 1924 woont op Demer 30 de tabakskerver Martinus Godefridus Manders. Hij was geboren op 2-10-1891 in Waalre.
Datering van de foto volgens het RHC-e 1918-1921, waardoor het onduidelijk is wie er op de foto staan. Voor 1918 woonden op Demer 38 een tweetal ongetrouwde kinderen van Maria Byvoet en Balthazar de Groof. In 1922 woonden hun kinderen Lucas, Henriette en Maria de Groof op Keizersgracht 18.
Door op de foto hiernaast te klikken wordt deze vergroot weergegeven.
Dan is de tekst boven de deur leesbaar: Wwe. H. Bijvoet & Zonen.
Misschien heeft een familielid deze foto nog in het familiealbum. Staat daarbij (eventueel aan de achterkant) wie de personen zijn op deze foto? Graag een E-mail aan info@bijvoet.org .
1921
Op 10-5-1921 wordt Martinus Manders firmant.
1922
in 1922 werd door Martinus Manders opgericht: 'De Twee Morianen 1810'.
1924
Op 23-4-1924 werd door de Kamer van Koophandel gemeld dat naast de tabakskerverij tevens groothandel was in koffie en thee. In 1952 werd dit weer vervallen verklaard.
Hieruit kan weer afgeleid worden de nauwe band die er bestond tussen het familiebedrijf in Eindhoven en in Hechtel.
Op 20-10-1924 werd het eigendom van het bedrijf overgeschreven van Martinus Manders naar Lambertus (Lambèr) Franciscus Prinsen. Hij was geboren op 19-4-1898 in Berlicum en woonde in 1924 op Demer 30.
1926
In 1926 deponeerde Lambèr het merk: "wereld-spelen tabak".
1942
Op 6 december bombardeert de Britse luchtmacht (RAF) de fabrieken van Philips in Eindhoven. In deze fabrieken werden onder andere radio's voor de Duitse bezetters geproduceerd. Dit bombardement, waarbij ongeveer 140 doden vallen, staat bekend als het Sinterklaasbombardement.
Lees verder over het sinterklaasbombardement....
Omdat de Philipsfabrieken in het centrum van Eindhoven lagen, werd ook de Demer zwaar gebombardeerd en moest de tabakshandel van de Fa. Bijvoet tijdelijk uitwijken naar de Kettingstraat 24. Op 9 december werd hiervoor in het Dagblad voor het Zuiden een advertentie opgenomen.
1953 - 1962
Bron voor de gegevens van de tabakskerverij werden gevonden in de archieven van de Kamer van Koophandel te Eindhoven (dossier nr. 386). Daarin staat tenslotte nog vermeld:
- 31-1-1953 is het woon- en zaakadres Demer nr. 22. Toegevoegd door de KvK: tabaks artikelen.
- 1-10-1962 is het bedrijf in Eindhoven opgeheven.
|
|
|
De gegevens over het bedrijf in Eindhoven en de relatie van Eindhoven met Hechtel en Jodogne bleek onder ander uit ontvangen lucifersetiketten. In 2014 ontvingen wij van Ad Jansen de volgende E-mail.
Ik heb met veel interesse het artikel over de familie Bijvoet gelezen. Mijn belangstelling komt omdat ik lucifersetiketten verzamel en daarbij die in een historisch raamwerk wil plaatsen. Om die reden kwam ik daar uit. In mijn verzameling zijn diverse etiketten met betrekking tot de familie. Sommigen kan ik nu beter dateren andere roepen vragen op. Niets is vermeld over de vestiging in Jodoigne. Ook de naam "In het Wapen van Limburg", misschien de naam waaronder producten verkocht werden, wordt niet genoemd. In bijgaande scans vindt u etiketten uit mijn verzameling. Daarbij zijn ook etiketten van "'t Kapelleke". Ik weet niet of dit het beoogde merk is. Als u meer info hebt dan ontvang ik die graag.
Met de hartelijke groeten,
Ad Jansen, voorzitter Stichting Studie & Documentatiegroep Lucifersetiketten
Klik op onderstaande afbeeldingen om deze te vergroten.
{gallery}Hechtel lucifer:175:85:0:{/gallery}
De groothandel in kruidenierswaren, koloniale waren en specerijen
Antonius (Antoon) Byvoet (1814-1868)
 |
 |
| Antoon Byvoet | Onbekende dame |
De schilderijen zijn eigendom van Monique Byvoet. Volgens geruchten is de onbekende dame niet de echtgenote van Antoon, omdat zij niet geschilderd wilde worden. Mogelijk dat het bijvoorbeeld een zuster is van Antoon. De schilderijen zijn ook opgenomen in ons virtueel museum en kunnen daar in hoge resolutie bekeken of gedownload worden.
Direct na het overlijden van zijn vader in 1833 verhuist Antoon naar Hechtel om daar een nevenvestiging op te zetten van de tabakskerverij in Eindhoven. Reden voor een nevenvestiging in Hechtel is mogelijk het feit dat de afzet van tabaksproducten vanuit Eindhoven naar de Zuidelijke Nederlanden te lijden had van de Belgische opstand in 1830.
.jpg)
Antoon was op dat moment 19 jaar en werd vermoedelijk geheel ondersteund door zijn familie in Eindhoven.
In 1839 huwt hij Anna Geerts. Zij krijgen vier kinderen die ook een grote rol spelen in de ontwikkeling van het bedrijf in Hechtel.
Alhoewel geheel ondersteund door zijn familie in Eindhoven, kan Antoon gezien worden als grondlegger van de groothandel in Hechtel.
Stamboom met als stamvader Antonius Bijvoet
In het centrum van Hechtel bouwt Antoon magazijnen voor een groothandel in kruidenierswaren.
Twee grote wegen maken van Hechtel een belangrijk kruispunt:
- De N73 die leidt van Antwerpen via de Kamper Baan en de Peerderbaan naar Roermand en
- De N74 die leidt van Hasselt via de Hasseltse Baan en de Lommelse Baan naar Eindhoven.
Precies op dit belangrijke knooppunt van wegen bouwt Antoon in 1833 op het terrein - omsloten door de Lommelse Baan, Rhijnweg, Twaalf Septemberstraat en de Kamperbaan - een groot magazijn dat later is uitgebreid tot een heel fabriekscomplex.
Antoon ging wonen naast zijn magazijnen op de Lommelsebaan vlakbij de Rhijnweg. Het werd vele jaren het stamhuis van de familie. Het bestaat nog steeds (2019), maar is verbouwd tot twee woningen.
stamhuis familie Byvoet =>
Het huis wordt weergegeven op nevenstaande foto. Mede gelet op de mooi uitgedoste ruiters op deze foto is deze foto vermoedelijk genomen in 1888 ter gelegenheid van de benoeming van zijn zoon Jacques tot burgermeester in Hechtel (publicatie in 'Hechtel in oude prentkaarten' van J. Bussels).
. Antoon was toen al 20 jaar overleden en het huis werd bewoond door zijn zoon Jacques.
De ruiters op deze foto's zijn van links naar rechts: Leon Schutjes, Frans Byvoet, Adrien Schutjes (met baard), Charles Wolfs, Gerard Byvoet en Henri Schutjes. Deze familieleden waren allen lid van de toenmalige Hechtelse ruitersclub die ongeveer achttien leden telde.
De locatie van het fabriekscomplex is heel mooi aangegeven op diverse tekeningen die gebruikt werden als reclame uitingen op bijvoorbeeld briefpapier en facturen. Volgens overlevering werd hierbij een grote dichterlijke vrijheid aan de dag gelegd.
Op de tekening het enorme gebouwencomplex van de Weduwe Henri Byvoet en Zonen:
"Magazijn van Koffij, Specerijen, Stoomfabriek van Tabak Carotten en Rolle Snuif".
Het fabriekscomplex is te herkennen aan de ruime binnenplaats. Aan de linkerzijde is op de tekening villa Rosa afgebeeld, het woonhuis van Henri Byvoet en Rosalie Straatman. Rechts naast de goederentrein is de (nog steeds bestaande) villa Buitenlust aangegeven, het woonhuis van Louis Schutjes en Henriette Byvoet.
Leon Snoeks attendeerde ons (2020) op het telefoonnummer rechtsboven; Wychmael nr 14. Wijchmaal is een naburig dorp (3km) en bezat vroeger een station met telefooncentrale. Wijchmaal is rechtstreeks te bereiken via de Peerderbaan. Al de omliggende dorpen moesten destijds eerst naar deze centrale telefoneren om aansluiting te krijgen met de abonnee. Byvoet had dus nr 14, wat er op wijst dat zij al vrij vroeg een telefoon hadden.
Op de voorgrond zien wij een goederentrein die naar de "fabriek" stoomt. De eerste tram in Hechtel reed in 1888 en men maakte daarvan gebruik door een poort te creëren waarmee de tram de binnenplaats van de fabriek kon oprijden. December 2014 ontvingen we van Viviane Biot-Byvoet via Facebook de volgende reactie op ons artikel:
Mijn vader sprak er mij dikwijls over !
Een goederentrein op de Peerderbaan sloeg af naar de poort van de fabriek en loste op het binnenterrein alle waren om aan de andere zijde via de Lommelse Baan weer terug te gaan.
Viviane Biot
Opvallend is dat de zeer markante ingang bij het kruispunt voor tramwagens op alle prenten is aangegeven, maar op de tekening hierboven ontbreekt. De familie Schutjes attendeerde ons er op dat de tekeningen van de briefhoofden een grote dichterlijke vrijheid vertoonden.
Alle tekeningen van de fabriek op de kopjes van brieven en rekeningen geven dus een verwarrend beeld hoe de fabriek er nu eigenlijk heeft uitgezien. Wel logisch is dat in de oudste exemplaren niet alleen Hechtel, maar ook Eindhoven nog wordt genoemd.
Een voorbeeld uit 1894:
En vervolgens een voorbeeld uit 1910 (dus 16 jaar later) waarbij Eindhoven niet meer wordt genoemd en voor het eerst de kenmerkende ingang voor het spoor staat aangegeven.
Bij de foto's in het boek 'Hechtel Toen' zijn veel toelichtende teksten opgenomen waaruit veel afgeleid kon worden over de locatie van de fabriek. Omdat bekend is dat aan het kruispunt de groothandel, villa Rosa en villa Buitenlust zijn gelegen, en het feit dat op de achtergrond de kerk van Hechtel zichtbaar is, kon het fabriekscomplex globaal ingetekend worden op de huidige stadsplattegrond van Hechtel.
Opvallend is dat de afgeschuinde hoek van de fabriek bij het kruispunt nog steeds (2019) aanwezig is. De fabriek is tijdens de oorlog weliswaar grotendeels verwoest, maar voor het herstel, c.q. nieuwbouw is mogelijk gedeeltelijk de fundering van de oude fabriek gebruikt.
 1910 |
 2010 |
Maatschappelijk kapitaal in 1924: 1.200.000 frank
Dominique Byvoet vond in het archief van haar moeder een orgineel kapitaalaandeel van 500 fr. van het Handelshuis Jac. Byvoet.
Klik op de afbeelding voor het complete blad met coupons
Interessant is de tekst te lezen op de achterzijde van het blad. Bijvoorbeeld artikel 6:
Art. 6. - Verschijners aangehaald onder littera A 2, te weten : de weduwe Jac. Byvoet-Peeters, voor de rechten welke zij zou kunnen hebben en hare zeven kinderen, voormelde : 1. Mev. Angelique Byvoet, echtgenoote van den heer Leo Spaas; 2. de heeren Eugeen Byvoet; 3. Alfons Byvoet; 4. Xavier Byvoet; 5. Modeste Byvoet; 6. Joseph Byvoet, en 7. Mej. Maria Byvoet, allen voormeld.
Brengen de hiernavolgende onroerende goederen in : Een uitgestrekt gebouw met bureelen, magazijnen en aanhoorigheden, gelegen te Hechtel, sectie D, n'' ex 540y en 541h des kadasters, groot ongeveer achttien aren tien centiaren.....
Klik hier om het uittreksel der standregelen te lezen.
We vroegen ons af wat 1.200.000 frank in 1924 waard zou zijn op huidig prijsniveau (2018). Daarbij ook nog de Hollandse vraag of er Belgische dan wel Franse franks worden bedoeld.
Door onze Belgische familie zijn tijdens de kerstdagen verschillende berekeningen gemaakt die allemaal echter zeer sterk uiteenliepen. De laatste ontvangen berekening kwam uit op circa 500.000 euro.
En kent u het nog; couponnetjes knippen?
Christina Hendrica (Henriette) Byvoet (1844-1914)
 |
 |
Henriette, dochter van Antoon Byvoet en oudere zus van Jacques, is geboren in Hechtel en huwde met Louis Schutjes in 1871. Louis is geboren in Woensel (tegenwoordig onderdeel van Eindhoven).
Evenals de vader van Henriette was ook de familie Schutjes werkzaam in de sigarenindustrie. Hans van Melis heeft studie gemaakt van de sigarenindustrie en die wees al op de bloedverwantschap van vele families in deze branche.
Louis en Henriette kregen 13 kinderen. In dit artikel komen we nog diverse kinderen van dit echtpaar tegen. In ander verband kwamen we in Hillegom twee broers Caspar en Ernst Ludwig tegen die trouwden met twee dochters van Louis en Henriette, respectievelijk Emma en Huberta Schutjes. Zij bouwden in Hillegom een kwekerij en handel op in amarylissen met de naam Ludwig & Co dat heden ten dage (2020) nog steeds bestaat.
Het echtpaar Schutjes-Byvoet bouwden op het kruispunt in Hechtel villa 'De Buitenlust'.
| Het pand Villa Buitenlust bestaat nog steeds en is hieronder geel omcirkeld aangegeven. Het staat op het kruispunt diagonaal tegenover de (verdwenen) fabriek. | Anno 2012 blijkt de grondvorm van de villa nog steeds intact. Op de gevel aan de Hasseltsebaan staat met neonletters: 'Egyptische en Italiaanse Grillroom - Pizzeria'. |
 |
 |
Hun zoon Adrien Schutjes bouwde een chocoladefabriek en later voegde hij er specerijen aan toe. Deze laatste is ook burgemeester van Hechtel geweest.
Jacobus Hubertus (Jacques) Byvoet (1846-1910)
Jacques woonde in de Lommelsebaan naast de magazijnen. Toen zijn vader stierf in 1868 was hij 22 jaar. Hij trouwde circa 1873 met Maria Virginie Peeters. Onder zijn impuls wordt de groothandel verder gezet en met zijn broer Henri uitgebreid met een tabakskerverij en een koffiebranderij.
Er werd, om in elektriciteit te voorzien, een eigen stoominstallatie op kolen gebouwd. De aanvoer kwam vanuit de haven van Antwerpen met gesloten tramwagens die met de hand naar binnen in het magazijn geduwd werden vanuit de wissel. Zware boerenpaarden trokken de huifkarren om de waren rond te brengen, zelfs tot aan de Maaskant in de omgeving van Maaseik. Hiervoor bleef men soms een ganse week onderweg.
In 1900 werd de firma gesplitst; Jacques behield het bedrijf op het kruispunt met de koloniale waren onder de naam "Jacques Byvoet & zonen - Specerijen". Het betrof het gedeelte van het bedrijf aan de Lommelsebaan met de stokerij tot aan de Rhijnweg.
Zijn broer Henri (zie hierna) ging verder met de elders gebouwde tabakskerverij en de likeurstokerij.
Rond 1904 startte Jacques een filiaal "Byvoet en Houbrechts" te Waremme, alsook "Byvoet Jacques" te Luik.
Met honden en paardenkar werden de waren vervoerd door gans Limburg. In 1905 was Jacques burgemeester van Hechtel bij de inhuldiging van pastoor Vrijens. In 1909 werd het bedrijf gemoderniseerd door de hulp van volksvertegenwoordiger Mr. Helleputte, politieker voor het arrondissement Maaseik en professor in Leuven.
Jacques is een zeer gewaardeerd burgemeester van Hechtel geweest. Hierover is op onze website een artikel gepubliceerd door nakomeling Andre Byvoet, getiteld:
Jacques Byvoet, burgemeester van Hechtel
Jacques stierf in 1910.
Voor het overzicht van dit gezin in onze database: klik hier
Xavier Byvoet (1889-1961
De zoon Xavier van Jacques Byvoet werd rechter en ook aan hem is door André Byvoet op onze website een apart artikel gewijd:
Xavier Byvoet, een markant rechter
Alphonse Byvoet (1877-1933)
De zoon Alphonse van Jacques Byvoet trouwde met Irma Elens en zij woonden tot 1930 vlak bij de fabriek in een villa aan de Don Boscostraat in Hechtel.
Na 1930 is de villa in gebruik geweest als gemeentehuis van Hechtel en het is tenslotte in 1944 verwoest. Ongeveer op dezelfde plek is het huidige gemeentehuis gebouwd.
Toen in 1910 Jacques Byvoet stierf hebben Alphonse & Eugène, samen met hun moeder Virginie en de financiële hulp van broers Xavier en Modest het bedrijf verder gezet.
In 1924 werd het bedrijf omgezet in 'Jacques Byvoet NV'-'Handelshuis'. Het vervoer werd met camions gedaan en de goederentrein verdween. Door goedheid en te weinig controle op de arbeiders ging het bedrijf in 1931 ten onder. Bij elke zieke in het dorp bijvoorbeeld werd er een peperkoek en worst gratis geschonken. Oorzaak was ook dat het volk zichzelf betaalde door tabakswaren mee te nemen en zelf te verkopen.
Alphonse stierf in 1933 als gevolg van een hersenschudding opgelopen met een auto-ongeluk (Ford) in 1931. Ook moreel leed hij sterk onder de teloorgang van de firma; de twee laatste jaren van zijn leven moest hij een pet dragen.
De koffiebranderij werd verkocht aan Robert van Briel uit Hasselt, welke in 1945 door Emile Schutjes terug wordt gekocht. Deze kocht ook in dezelfde periode de tabakskerverij van Eugène Byvoet en deze bleven bestaan tot eind jaren zestig. De tabakskerverij werd overgenomen door Eugène en Alphonse. Alphonse stierf twee jaar later en in 1937 werd het Handelshuis verkocht aan 'Textiel Franssen-Peeters'. Gedurende de tweede wereldoorlog worden de gebouwen volledig verwoest. Na 1945 verdween de tabaksnijverheid uit Hechtel. Wel werd door Emile Schutjes tabak is blijven maken voor "oude" trouwe klanten van de firma Byvoet, zelfs uit het Luikse en uit de Ardennen.
Eugène Byvoet kocht villa 'De Zwaan' van Henri Schutjes in 1937, waarna Dr. Vrancken tot aan de afbraak ervan in het huis woonde. Ook kan het zijn dat Eugène villa de Zwaan bouwde en verkocht hij deze villa in 1937 aan Dr. Vrancken. Deze villa brandde uit tijdens de bevrijding van Hechtel en werd in een andere stijl herbouwd.
De kinderen van Alphonse vertrokken naar Hasselt en bekwaamden zich in de textielbranche. Zie ons artikel:
Van groothandel in textielwaren tot "Bivolino"
Henricus Victor (Henri) Byvoet (1849-1888)
Zoon Henri van Jacques Byvoet huwde Rosalie Straatman en bouwde het huis 'Villa Rosa', ook op het kruispunt van de N73 en de N74. Om precies te zijn op de hoek van de Kamperbaan en de Hasseltsebaan. De villa werd later verkocht aan Herman Schutjes-Van Briel die er verbleven tot na de bevrijding van Hechtel en nadien verkochten (1946) om in Hasselt (Mombeek) te gaan wonen. Eind jaren 60 werd deze villa afgebroken.
|
|
Toen in 1900 het bedrijf werd gesplitst vanwege het overlijden van Jacques, verwierf zijn broer Henri en zuster Henriette, de eerste tabakskerverij 't Kapelleke en de likeurstokerij De korhaan. Deze bedrijven waren gelegen naast de villa van Alphonse en Irma Elens aan de Don Boscostraat. Het bedrijf heette 'weduwe Henri Byvoet & zonen'. Rosalie stierf in 1920 en haar zonen Edmond & Gerard (van Rosalie Straatman) hebben samen met Henriette en Louis Schutjes het bedrijf verder gezet.
Moeilijkheden met de bedrijven begonnen echter toen, na de eerste wereldoorlog, een in gulden aangegane lening moest worden terugbetaald. Rond 1924 was de Belgische Frank 90% t.o.v. de Gulden ontwaardigd.
Het dorp Hechtel
Hechtel werd in 1160 voor het eerst vermeld, en wel als Hectela, mogelijk afgeleid van heg of haag. De naam Hectala figureerde in een overdrachtsacte van een hoeve, De Briel genaamd, aan de Abdij van Averbode.
Geschiedenis
Mogelijk liep er in de Romeinse tijd reeds een weg in noordelijke richting door dit gebied. Het dorp ontstond in de vroege Middeleeuwen, en het groeide rondom een zogeheten dubbelplein, twee aaneengeschakelde driehoekige pleinen, evenwijdig aan de Dorperloop gelegen. Vóór 1266 was Hechtel al een zelfstandige parochie.
In de Middeleeuwen maakte Hechtel deel uit van het ambacht Pelt-Grevenbroek. Binnen dit gebied had Hechtel, samen met Eksel, een schepenbank. De heerlijke rechten waren in handen van de Graaf van Loon, later de Prinsbisschop van Luik.
Van 1777-1788 werd de Steenweg op Luik door Hechtel aangelegd. In 1845 volgde de weg van Maaseik naar het huidige Leopoldsburgen in 1888 kwam er een buurtspoorweg, die in 1948 door een busdienst werd vervangen.
In 1830 vond de Belgische Opstand plaats. In Hechtel werd een douanekantoor ingericht, dat later werd verplaatst naar Lommel. In 1831 echter werd Hechtel korte tijd bezet door Hollandse troepen in het kader van de Tiendaagse Veldtocht.
In september 1944 was Hechtel het toneel van de Strijd om Hechtel tussen zich terugtrekkende Duitse troepen en de geallieerde Welsh Guards. Hierbij vielen meer dan 200 doden, onder hen meer dan 30 burgers. Het centrum van het dorp werd bijna volledig verwoest. Ook de archieven van de gemeente en de parochie gingen verloren.
Economie
Hechtel was vanouds een landbouwdorp, op arme zandgronden gelegen, en omringd door uitgestrekte heidevelden. In de 16e en 17e eeuw was het een centrum van hennepteelt. Van de vezel werden door de plaatselijke nijverheid visnetten geproduceerd. Daarnaast bestond schapenteelt en de verbouw van boekweit en rogge. In de 18e eeuw kwam er een douanekantoor (het aangrenzende Lommel behoorde nog tot de Republiek der Nederlanden) en, dank zij de aanleg van de Steenweg op Luik, bloeide de doorvoerhandel. Handel in haver, en de hoefsmederij bloeide op.
Ook de teuten droegen bij aan de economie.
In 1832 kwam Antoon Byvoet uit Eindhoven en begon een handel in koloniale waren en een karotten, snuif- en tabakkerffabriek, "'t Kapelleke" genaamd. In 1833 volgde de likeurstokerij "De Korhaan", welke onder meer het Elixir de Spikelspade vervaardigde en verkocht. Dit familiebedrijf werd in 1938 verkocht aan de gebroeders Scheelen, welke in 1928 reeds een likeurstokerij hadden opgericht te Reppel onder de naam "Leukenhof". In Hechtel ging men nu "Leukenheide" heten. De fabriek brandde af tijdens de gevechten van 1944, maar werd in 1945 weer opgestart. Men verwerkte uiteindelijk geen tabak meer, maar produceerde vanaf 1988 het insectenwerend middel Antipic. Dit bedrijf bestaat nog steeds.
Bezienswaardigheden
- De Sint-Lambertuskerk is een modern-gotische kerk uit 1938. Ze heeft een toren uit ongeveer 1500.
- Het klokkenmuseum en de destilleerderij Leukenheide.
- Het gemeentehuis, uit 1952, ontworpen door architect Wijckmans. Voorheen stond op deze plek de villa van de familie Byvoet-Elens.
Natuur en landschap
Ten westen van Hechtel ligt een groot heidegebied, dat vrijwel geheel wordt ingenomen door een militair domein, bekend als het Kamp van Beverlo. Direct ten westen van Hechtel ligt het bosreservaat en stuifzandgebied In de Brand.
Ten oosten van Hechtel ligt de Resterheide met de Begijnenvijvers, die zich bevinden in de Bolissenbeek, welke de oostgrens van de gemeente vormt en naar het noorden stroomt. Hier is ook de waterscheiding: de Zwarte Beek ontspringt hier ook, maar stroomt ten zuiden van Hechtel, in westelijke richting. Ten noorden van Hechtel vindt men de bovenloop van de Grote Nete, die eveneens in westelijke richting stroomt.
Verkeersknooppunt
Hechtel ligt pal op het kruispunt van de weg Hasselt-Eindhoven, door Napoleon Bonaparte aangelegd, en de weg Maaseik-Leopoldsburg. Die word geleid via de rotonde in het midden van Hechtel.
De autoweg Hasselt-Eindhoven en het toenemende (vracht)verkeer zorgde de laatste decennia voor verkeersoverlast in het centrum van Hechtel. Sinds de komst van de Limburgse Noord-Zuidverbinding einde jaren 1990 rijdt het doorgaand verkeer niet meer door de dorpskom.
Hechtels Verleden in woord en beeld
Leon Snoeks schonk ons welwillend het door hem vervaardigde boek 'Hechtels verleden in woord en beeld'. Evenals het boek 'Hechtel Toen' bevat dit boek vele zichtkaarten van het dorp Hechtel vanaf ongeveer 1900. Zichtkaarten betreffende onze familie in Hechtel zijn in dit artikel opgenomen. Het boek als geheel geeft een mooi beeld van het dorp en haar bewoners in die tijd. We hebben het boek dan ook compleet opgenomen in ons artikel:
Hechtels verleden in woord en beeld
Etikettenparade
Van veel producten zijn dozen, bussen en flessen bewaard gebleven. Veel mensen sparen degelijke items, vooral vanwege de etiketten, en velen waren zo vriendelijk ons foto's ervan te zenden. Alleen al aan de hand van deze etiketten is de geschiedenis van het familiebedrijf af te lezen. Via bijvoorbeeld de plaatsnamen (Eindhoven en/of Hechtel en/of Jodoigne), alsmede de verschillende namen van het bedrijf of vestigingen.
Door een etiket aan te klikken wordt deze vergroot weergegeven of kan als diavoorstelling bekeken worden.
{gallery}Hechtel etikettenparade:100:100:0:{/gallery}
Ons personeel
Ook pret ontbrak er niet. Op de binnenplaats van de firma Byvoet amuseren de zonen Byvoet zich met een paar arbeiders, die enkele tanden willen laten trekken.
Op de stoel zit het guitige Berkske. Naast hem luistert Camille Byvoet, student in de geneeskunde, aandachtig en enigszins verbaasd naar zijn koddige patiënt. Op de voorgrond staan de werktuigen van de tandarts; een zaag, twee nijptangen en een zware hamer...
{gallery}Hechtel personeel:200:100:0:{/gallery}
En Toen
Zoals in de aanhef van dit artikel vermeld hebben we veel gegevens voor dit artikel te danken aan het boek Hechtel Toen van Alfons Janssens. Niet alleen de foto's waren interessant, maar vooral de teksten leverden ons veel gegevens op over het familiebedrijf en de familieleden daarachter.
Hierna de zichtkaarten uit het boek die betrekking hebben op de groothandel van de familie Byvoet
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Het bedrijvencomplex rond 1920, gezien vanaf het kruispunt. Aan de rechterzijde de Lommelse Baan naar Eindhoven. Aan de linkerzijde de Kamperbaan richting Antwerpen.
De "steenweg op Eindhoven" is een oude benaming van de Lommelsebaan (N73). Volgens Wikipedia is de betekenis van 'steenweg' op de eerste plaats 'verharde weg' en op de tweede plaats 'Steenweg (oudheid), uiteenlopende verharde wegen in oude samenlevingen. Eigenlijk vormt de 'Steenweg op Eindhoven' onderdeel van de 'Steenweg op Luik' die in Wikipedia als volgt wordt omschreven:
Steenweg op Luik
Het traject verliep van 's-Hertogenbosch via Boxtel naar Eindhoven, vervolgens via Valkenswaard en de grens bij Grote Bareel, naar Hasselt en vervolgens via Tongeren naar Luik. De aanleg van een dergelijke weg was in de 18e eeuw een betrekkelijk uniek project waarbij vele moeilijkheden moesten worden overwonnen. Zo doorkruiste de weg menig moerassig gebied en er waren speciale maatregelen nodig om de weg daar zodanig doorheen te leiden dat het verkeer er zonder grote problemen gebruik van kon maken. Om de hoge kosten van de weg te bestrijden waren er vele tolhuizen langs de weg, vaak aangeduid als "barrier", naar de slagboom die ter plaatse over de weg was aangebracht. De aanleg begon in 1713 en het duurde wel tot 1818 voordat de weg geheel gereed en verhard was. Toen was de Oostenrijkse Successieoorlog overigens al lang afgelopen en waren er heel wat meer politieke moeilijkheden geweest. Later zou ook de Belgische Opstand nog voor de heroprichting van een grenspost zorgen, die pas in 1839 definitief werd. De weg liep dwars door bebouwde kommen en de economie van menige plaats erlangs bloeide op door de herbergen, uitspanningen en andere voorzieningen die voor de reizigers noodzakelijk waren. Dit was de reden dat vele plaatsen de weg ook door hun centrum wilden hebben.
De laatste zin geeft aan dat Jacques de magazijnen en de fabriek op een wel heel gunstige plek heeft gebouwd. Voor degene die geïnteresseerd zijn in deze bijzondere wegen wordt aangeraden het complete artikel op Wikipedia te lezen over de ´Steenweg op Luik'.
Geheel rechts op de foto naast de magazijnen is het woonhuis van Jacques Byvoet aan de Lommelsebaan zichtbaar. Dit kan worden afgeleid uit de foto van het huis met daarvoor de ruiterclub zoals elders in dit artikel opgenomen. De begane grond heeft vier ramen met daartussen de voordeur.
 Hechtel is altijd en vooral tot aan de Tweede Wereldoorlog een soldatendorp geweest. Dat kwam vooral door de in de nabijheid gelegen oefenterreinen van Leopoldsburg. Hier zien wij soldaten gedurende een rust op de Lommersebaan tegenover de firma Byvoet. |
Opvallend op deze foto is dat de vroegere ingang voor de tramwagons geheel verdwenen is. Het is een late foto want in het fabriekscomplex zijn woningen gerealiseerd zoals te zien is aan de naam HUIS FRANSEN-PEETERS op de gevel. Zie ook de foto na het bombardement in 1944.
De slag om Hechtel september 1944
Na de mooie foto's van de fabriek is de teloorgang tijdens de slag om Hechtel in september 1944 indrukwekkend.
Het opschrift op de topgevel van de fabriek lijkt te vermelden: HUIS FRANSEN - PEETERS. Zie ook de vorige foto.
Heel Hechtel liep enorme scahde op bij het bombardement. Ook het gemeentearchief is verloren gegaan. Als dat niet het geval was geweest waren zeker meer gegevens over de groothandel en de eigenaren beschikbaar geweest.
Rond de fabriek
Op de foto hieronder staan we op het bekende kruispunt en kijken naar de Hasseltsebaan die, hoe kan het ook anders, leidt naar Hasselt. loopt naar in de richting van Hasselt. De villa rechts is villa Rosa. De hondenkar is van Byvoet voor lokale verspreiding van de waren.
» Allemaal zien » Dia voorstelling